Latarnia Hel
Dane kontaktowe
84-150 Hel
Godziny otwarcia
Cennik
Helska latarnia morska jest dobrze znanym znakiem nawigacyjnym statkom płynącym z zachodu do portów Zatoki Gdańskiej. Tak było w przeszłości i jest dzisiaj. To tutaj po zwrocie w prawo ukazują się porty do których płyną statki.
Już od średniowiecza w Helu palono ostrzegawcze ogniska. Były one lokalizowane na plaży, na wydmie a nawet na wieży starego kościoła. Stosowane do XVIII wieku materiały do budowy wież i konstrukcji zbliżonych do żurawi studziennych były bardzo łatwopalne i nietrwałe. Często zdarzało się, że obiekty te niszczył ogień albo sztorm. Na początku XIX wieku władze miejskie Gdańska zadecydowały o budowie kolejnej latarni morskiej w Helu, jednak tym razem murowanej.
Budowę latarni rozpoczęto w 1806 r. Zawirowania wywołane wojnami napoleońskimi wstrzymały budowę, która została ukończona dopiero w roku 1826. Zbudowano smukłą okrągłą wieżę z palonej cegły, pomalowaną na biało zakończoną stożkowym ciemnozielonym dachem. Wewnątrz wieży, 180 metalowych stopni prowadziło na jej szczyt, do laterny. Całkowita wysokość latarni wynosiła 41,7m. Wewnątrz laterny umieszczono paraboliczne zwierciadła wklęsłe i 6 lamp zasilanych olejem rzepakowym. Mechanizm zegarowy wprawiał lampy w ruch obrotowy. Każda z lamp oświetlała horyzont przez pół minuty a czas przerwy pomiędzy jednym i drugim świeceniem również wynosił pół minuty. Światło dostrzegano nawet z odległości 17Mm. Latarnia była dobrze widoczna od strony Zatoki. Jednak statki płynące wzdłuż półwyspu traciły kontakt ze światłem poprzez zasłaniające drzewa porastające na wydmach. Dla poprawy bezpieczeństwa wybudowano w 1872 r. latarnię w Jastarni-Borze. Pomimo że, charakterystyki świetlne sąsiadujących latarni znacznie różniły się od siebie, wielu kapitanom wydawało się, że minęli cypel helski i zapewne ku ich zdziwieniu po wzięciu kursu na południe w kierunku na port w Gdańsku kończyło swój rejs na plaży pomiędzy Jastarnią-Borem a Helem. Warunki żeglugowe na Bałtyku są trudne, co szczególnie daje się we znaki w okresie jesienno-zimowym. W celu ostrzegania statków obok latarni od 1903 r. umieszczona była armata. W trudnych warunkach nawigacyjnych (mgła, śnieżyca) z armaty oddawano strzał co 4 minuty. Pomimo prostoty jej obsługi zdarzył się nieszczęśliwy wypadek. Wskutek eksplozji armaty zginął latarnik Maj. Wypadek ten upamiętnia napis na okolicznościowym pomniku, jednak odnotowana na nim data o 5 lat wyprzedza zaistniałe zdarzenie.
Modernizacja urządzenia optyczno-świetlnego została przeprowadzona w 1926 r. W miejsce lamp i luster zainstalowano lampę naftową z pończoszką żarową oraz cztery soczewki. Montażu nowych urządzeń dokonała firma Juliusa Pintcha z Berlina. Najbardziej spektakularną zmianą latarni była zmiana wyglądu zewnętrznego. W celu poprawy widzialności wieży pomalowano na niej dwa poziome czerwone pasy. Poniżej załączone zdjęcie ilustruje wykonywanie tych prac w 1929 r. Światło elektryczne wprowadzono w 1938 roku, a jako źródło światło w miejsce lampy naftowej zastosowano żarówkę o mocy 3000W.
Piękna latarnia przez wiele lat ułatwiała bezpieczną podróż, ale z wybuchem wojny 1939 r. stała się niebezpieczna dla swego otoczenia.
„… W pogodny, jasny dzień widziałem jak latarnia lekko uniosła się, poczęły powstawać ciemne pionowe szczeliny, po czym z hukiem runęło wszystko w dół. Latarnia przestała istnieć. Wojna trwała nadal…” wspomina Wacław Leszczyński, w książce Ostatnia przysługa latarni (Toronto, Canada, 1966), przedwojenny pracownik służby brzegowo-morskiej Urzędu Morskiego w Gdyni. To wydarzyło się w dniu 19 września 1939 r. o godz. 13.30. Nie stało się to udziałem artylerzystów ze „Schleswig-Holsteina” i „Schlesiena” ostrzeliwujących z Westerplatte „samotny półwysep”, ale uczynili to sami obrońcy Helu wykonując rozkaz dowódcy Rejonu Umocnionego Hel, komandora Włodzimierza Steyera.
Obecną latarnię pobudowano w ciągu 7 miesięcy w 1942 r. Budowali ją miejscowi Kaszubi. Ośmiokątna wieża o całkowitej wysokości 41,5m stanęła 10 metrów obok swojej poprzedniczki. Źródło światła to 1000W żarówka umieszczona w cylindrycznej soczewce.
Latarnia w Helu ma duże znaczenie dla portów Gdańska i Gdyni. Od 1957 r. spełniała funkcję radiolatarni w łańcuchu Zatoki Gdańskiej wspólnie z radiolatarniami w Rozewiu i Krynicy Morskiej. Regularnie podczas pogody 4 razy na godzinę, a mianowicie w 4, 10, 34, i 40 minucie, a podczas mgły co 6 minut zaczynając w 4 minucie każdej godziny wysyłała w eter sygnał HL, cztery kropki, kraska, dwie kropki (….-..) wg. alfabetu Morse’a. Określania pozycji za pomocą radionamierzania zaprzestano w 1997 r. i wyłączono radiolatarnię w Helu. Od czasu wybudowania wygląd latarni nie ulegał zmianom. Nad lasem wznosiła się ciemnoczerwona, smukła wieża z czerwoną laterną zakończona iglicą z piorunochronem. Jednak i do latarni w Helu dotarła technika nawigacyjna. Na szczycie wieży w 1989 r. zainstalowano antenę radarową systemu kontroli ruchu. Wymianę dachu laterny, na nowy ze stali nierdzewnej z zamontowaną na nim anteną radaru współpracującego z Ośrodkiem Kontroli Ruchu Statków w Gdańsku, przeprowadzono 18.10.1992 r. Ozdoba latarni w postaci anten telefonii komórkowej pojawiła się na galerii w 1999 i 2000 r. Liczne zarysowania ścian wieży wymagały wykonania szerokiego zakresu prac remontowo – konserwacyjnych obejmujących m.in.: założenie 3 pierścieni spinających wieżę, wpuszczenie w przestrzeń pomiędzy płaszczem wewnętrznym i zewnętrznym masy przeciwwilgociowej, uszczelnienie ścian przed wchłanianiem opadów deszczowych i pomalowanie wieży. Prace te wykonano w latach 2001 – 2002.
Latarnię morską w Helu odwiedziło wiele znanych osób. W dniu 25 września 1678 r. złożył wizytę w latarni król Jan III Sobieski. Marszałek Józef Piłsudski odwiedził latarnię 1 lipca 1928 r. Zostało to upamiętnione okolicznościową tablicą ufundowaną przez Stowarzyszenie „Przyjaciele Helu”. Odsłonięcie tablicy nastąpiło w dniu 1 lipca 1999 r. przez Prezydenta na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego.
Administratorem latarni w Helu jest Urząd Morski w Gdyni. Latarnię udostępniono do zwiedzania dla ruchu turystycznego przez Biuro Hydrograficzne Rzeczypospolitej Polskiej w Gdyni od 1 sierpnia 1992r.
Miarą zainteresowania latarnią w Helu są liczni turyści odwiedzający w okresie letnim Półwysep Helski i docierający do wielu atrakcji w Helu w tym do latarni morskiej. Ich obecność świadczy o ogromnej potrzebie udostępniania obiektów dziedzictwa morskiego do zwiedzania.
Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego zaprasza od lat, do latarń morskich udostępnionych do zwiedzania w Helu, Krynicy Morskiej, Stilo i Rozewiu.
Rok budowy | 1942 |
Wysokość światła n.p.m. | 38,5 m |
Wysokość latarni | 41,5 m |
Zasięg światła latarni | 17 mil morskich |
Charakterystyka światła | 5 + ( 5 ) = 10 s |
Wygląd latarni | Ośmioboczna wieża zwężająca się ku górze, wykonana z ciemno-czerwonej cegły |
Położenie latarni | prawie na końcu Mierzei Helskiej |
Lp. | Nazwisko i imię | Okres pracy |
1 | Siciński | przed 1945r. |
2 | Zawrotniak | przed 1945r. |
3 | Budzisz | przed 1945r. |
4 | Myślisz | przed 1945r. |
5 | Wazdrąg Józef | 02.08.1945r. – 01.02.1961r. |
6 | Pilarski Stanisław | 05.06.1945r. – 31.05.1967r. |
7 | Damrath Michał | 23.10.1945r. – 29.02.1964r. |
8 | Szomburg Józef | 15.07.1946r. – 30.06.1974r. |
9 | Kropacz Bogdan | 21.11.1946r. – 06.03.1950r |
10 | Dolot Stanisław | 1930 r. – 1939 r. |
11 | Miotk Władysław | 03.06.1950r. – 08.07.1950r. |
12 | Halk Bolesław | 16.10.1950r. – 31.10.1951r. |
13 | Wielochowski Zdzisław | 15.10.1950r. – 31.10.1951r. |
14 | Adrian Paweł | 01.11.1951r. – 17.07.1982r. |
15 | Konkol Zenon | 02.07.1954r. – 31.04.1959r. |
16 | Brojek Aleksander | 18.08.1956r. – 31.03.1998r. |
17 | Behmke Paweł | 26.02.1959r. – 28.02.1985r. |
18 | Sankiewicz Bogusław | 01.04.1974r. – 29.08.1979r. |
19 | Sankiewicz Janusz | 01.07.1975r. – 26.10.1975r. |
20 | Behmke Bogdan | 15.11.1977r. – 04.03.1989r. |
21 | Behmke Dariusz | 04.11.1982r. – 30.09.1984r. |
22 | Bujnowski Czesław | 18.01.1985r. – 15.03.1986r. |
23 | Sala Czesław | 01.03.1985r. – 18.05.1994r. |
24 | Urbaniak Jerzy | 15.06.1989r. – 30.03.2013r. |
25 | Brojek Tomasz | 01.04.1998r. – nadal |
26 | Budzisz Marek | 01.04.1998r. – nadal |
27 | Budzisz Bożena | 01.04.2013r. – nadal |
XVII wiek | Palenisko na wieży starego kościoła. |
1638 | Prośba żeglarzy do władz miejskich Gdańska o ustawienie latarni na cyplu. Ogień palono od 24 sierpnia do 3 maja. |
1667 | Pożar zniszczył całą latarnię. Odbudowa bezpośrednio po pożarze. |
1670 | Na planach miejskich latarnia podobna do żurawia studziennego tzw. „bliza” stała na samym brzegu. |
25.08.1678 | Blizę odwiedził król Jan III Sobieski. |
31.10.1702 | Sztorm zniszczył blizę „… mimo iż była nowa, silna i mocna”. |
1763 | Zapiski w księgach kościelnych o budowie nowej blizy. |
1790 | Prośba szyprów morskich do rady gdańskiej, aby bliza paliła się przez cały czas trwania żeglugi. |
1790 | Budowa blizy i domku dla latarnika. Blizę palono od zachodu do wschodu słońca przez cały rok. |
1806 | Rozpoczęcie budowy latarni murowanej. Przerwa w skutek wojen napoleońskich. |
1826 | Ukończenie budowy latarni murowanej. |
01.08.1827 | Uroczyste zapalenie latarni. Urządzenie optyczno-świetlne: 6 lamp, zwierciadła, mechanizm obrotowy. |
1872 | Budowa latarni w Jastarni-Borze. |
1903 | Umieszczenie armaty dla celów ostrzegawczych w złych warunkach meteorologicznych. |
1907 | Przebudowa laterny na większą w latarni Jastarnia-Bór. |
01.07.1928 | Marszałek Piłsudski odwiedził latarnię morską. |
1929 | Zmiana wyglądu wieży. Pomalowanie wieży w dwa poziome czerwone pasy. |
1933 – 1934 | Budowa obok latarni budynku dla zespołu maszyn i aparatury. |
1931 – 1936 | Budowa nowej wielofunkcyjnej latarni na Górze Szwedów (Szwedzkiej Górce). Wyłączenie latarni w Jastarni-Borze. |
1938 | Wprowadzenie światła elektrycznego. Stosowanie żarówki o mocy 3000W. |
19.09.1939 godz. 13.30 | Rozkaz dowódcy Rejonu Umocnionego Hel o wysadzeniu latarni Hel, Jastarnia-Bór i Jastarnia. Potężne detonacje zniszczyły trzy latarnie. |
1942 | Budowa latarni w trakcie wojny 1939-45. Prace wykonali miejscowi Kaszubi. |
1957 | Uruchomienie radiolatarni Hel w łańcuchu z radiolatarniami Krynica Morska i Rozewie. Sygnał „HL”. „….-..„ (cztery kropki, kreska, dwie kropki) wg. alfabetu Morse’a. |
1989 | Instalacja anteny radarowej na kopule latarni. |
01.08.1992 | Udostępnienie latarni morskiej przez Biuro Hydrograficzne Rzeczypospolitej Polskiej w Gdyni do zwiedzania przez turystów. |
18.10.1992 | Wymiana kopuły laterny na nową ze stali nierdzewnej. |
1997 – 1998 | Remont kompleksowy budynku technicznego. |
1997 | Zakończenie prac radiolatarni dla celów nawigacyjnych. Demontaż urządzeń nadawczych. |
1999-2000 | Upiększenie latarni antenami telefonii komórkowej. |
01 07 2000 | Odsłonięcie przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego tablicy upamiętniającej obecność Marszałka Piłsudskiego. |
2001 | Wykonanie prac adaptacyjnych dla ruchu turystycznego z funduszy TPCMM. |
2001 – 2002 | Remont kompleksowy wieży latarni – założenie m.in. obejm spinających korpus wieży. |
marzec 2002 | Włączenie latarni w system VTS Zatoka. |
08.08.2021 | Epidemia koronawirusa opóźniła otwarcie latarni dla ruchu turystycznego dopiero od 8 sierpnia. Wymagania Sanepidu nakładają obowiązek noszenia maski w trakcie pobytu w latarni i zachowywanie odległości 2 m pomiędzy zwiedzającymi. |
01.05.2022 | Rozpoczęcie kolejnego sezonu turystycznego. |