W dniach 25 – 28 września 2007r., w stolicy Litwy – Wilnie, odbyło się kolejne, trzecie już spotkanie działaczy – muzealników i animatorów ruchu turystycznego w krajach basenu Morza Bałtyckiego na, organizowanym w cyklach dwuletnich, Forum Dziedzictwa Kulturowego Krajów Nadbałtyckich. W roku bieżącym odbywało się ono pod kątem prezentowania przez uczestników najważniejszych aspektów organizacyjnych turystyki kulturowej. W ramach tego Forum przedstawiono najciekawsze przykłady lokalnych, regionalnych i ponadregionalnych projektów rozwijających turystykę kulturową w rejonie Bałtyku oraz, dzięki zaproszonym gościom, także w innych krajach europejskich. Towarzystwo Przyjaciół CMM na tym Forum reprezentował p. dr Fryderyk Tomala, który, w referacie wygłoszonym w języku angielskim, zaprezentował liczne działania podejmowane przez nasze Towarzystwo na przestrzeni minionych lat, mające na celu zorganizowanie a następnie stałe rozwijanie oferty turystycznej w zabytkowych obiektach nawigacyjnych polskiego wybrzeża jakimi są latarnie morskie. Wystąpienie Pana Prezesa ilustrowane było wieloma przeźroczami i spotkało się z wielkim zainteresowaniem ze strony uczestników.
Z uwagi na obszerność materiału, który został zaprezentowany podczas wystąpienia Pana Prezesa, przestawiamy poniżej jedynie główne jego założenia:
1. Utworzenie w 1958 r. Towarzystwa Przyjaciół CMM umożliwiło powołanie pierwszego w Polsce muzeum o tematyce ściśle związanej z kulturą i gospodarką morską;
2. Wyłącznie społeczna działalność członków Towarzystwa była i jest motorem powstawania i rozwoju kolejnych projektów związanych z powiększaniem się przestrzeni, na której funkcjonują zarówno Centralne Muzeum Morskie jak i samo Towarzystwo;
3. Wykorzystanie przez kolejne władze Towarzystwe warunków, które powstały na skutek przemian ustrojowych w Polsce, stworzyło możliwości pozyskiwania funduszy na zachowanie dla potomnych zabytków kultury materialnej, położonych na polskim wybrzeżu;
4. Konsekwentne podejmowanie różnorodnej działalności w celu stworzenia coraz to bogatszej oferty turystycznej dla odwiedzających latarnie morskie;
5. Podejmowanie i realizowanie inicjatyw kulturalnych we współpracy z lokalnymi samorządami;
6. Projektowanie nowych zamierzeń w oparciu o obiekty znajdujące się przy latarniach morskich, w celu rozwoju lokalnej i regionalnej aktywności społecznej.
ruchu turystycznego w latarniach morskich”
Mam przyjemność reprezentować, przed tak szacownym gremium, polską organizację pozarządową – Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, którego to Towarzystwa mam zaszczyt być Prezesem.
Towarzystwo nasze powstało w 1958 roku z inicjatywy lokalnych, gdańskich środowisk kulturalnych, muzealniczych oraz technicznych, reprezentujących przedsiębiorstwa i instytucje związane z gospodarką morską. Ideą, która przyświecała grupie inicjatywnej, była chęć skonsolidowania różnych środowisk opiniotwórczych wokół jednego celu – powołania do życia, pierwszego w Polsce, Muzeum Morskiego. Zamiar powiódł w stu procentach, obecne, znakomicie prosperujące Centralne Muzeum Morskie jest właśnie tym dzieckiem, które dorosło, okrzepło i jest dzisiaj jedną z najprężniej rozwijających się placówek muzealnych w Polsce i, jak Państwo doskonale wiecie, również w basenie Morza Bałtyckiego. I nie tylko!
Ale powróćmy do dziejów Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego. Po zrealizowaniu podstawowego celu, jakim było utworzenie muzeum morskiego, Towarzystwo bynajmniej nie rozwiązało się, lecz jedynie zmieniło swoje priorytety. Od tej chwili zadania, jakie przyjęło do permanentnej realizacji, brzmiały następująco:
– wspieranie działalności najpierw Muzeum Morskiego a następnie, po zmianie statusu, Centralnego Muzeum Morskiego,
– podejmowanie działań na rzecz zachowania dla potomnych zabytków dziedzictwa morskiego, znajdujących się na polskim wybrzeżu,
– działanie na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijanie kontaktów i współpracy między społeczeństwami,
– podtrzymywanie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej.
Te niewątpliwie ambitne zadania, możliwe do realizacji tylko dzięki osobistemu zaangażowaniu wielu członków Towarzystwa, Towarzystwo osiągało i osiąga poprzez:
– współdziałanie z władzami, instytucjami oraz organizacjami zainteresowanymi działalnością Towarzystwa Przyjaciół i Centralnego Muzeum Morskiego,
– organizowanie oraz uczestniczenie w zjazdach, sympozjach, wystawach i konkursach o tematyce morskiej oraz związanej z muzealnictwem morskim,
– prowadzenie działalności gospodarczej związanej z obsługą ruchu turystycznego w latarniach morskich wschodniego wybrzeża Polski,
– pełne lub częściowe finansowanie zakupów eksponatów dla Centralnego Muzeum Morskiego oraz innych wydatków związanych z jego działalnością.
Sprawy związane z finansowaniem działalności były przez wiele lat poważnym problemem dla kolejnych władz Towarzystwa Przyjaciół CMM. Znikome wpływy środków pieniężnych ograniczały mocno zarówno możliwości świadczenia pomocy dla Muzeum jak i realizacji pozostałych celów, jakie postawiło przed sobą nasze stowarzyszenie.
Dopiero zmiany ustrojowe, które nastąpiły w Polsce w 1989 roku, tchnęły nowy wiatr w żagle Towarzystwa. Ówczesne władze Towarzystwa, wykorzystując możliwości stworzone przez pierwsze, powojenne władze demokratyczne, podjęły inicjatywę umożliwiającą otwarcie dla ruchu turystycznego wspaniałych obiektów techniki morskiej, jakimi są przecież latarnie morskie. W latach ustroju socjalistycznego, który istniał w Polsce przez 45 lat, obiekty te były zamknięte dla zwykłego śmiertelnika, z uwagi na, jak to uzasadniano, bezpieczeństwo militarne kraju. Zresztą również większość budynków użyteczności publicznej było, w tamtych czasach, tak zwanymi obiektami strategicznie ważnymi dla obronności kraju. Istniał nawet zakaz ich fotografowania, nie mówiąc o zakazie wstępu. Wyjątkiem potwierdzającym regułę była jedynie Latarnia Morska w Rozewiu, gdzie już w 1962 roku powstała, staraniem Towarzystwa i Muzeum Morskiego, mała wystawa poświęcona historii nawigacji, ale zorganizowana w części dolnej, murowanej. Wejście powyżej, do laterny, było już oczywiście zabronione..
Proszę Państwa! Jak już wspomniałem, po historycznych wydarzeniach w 1989 roku, na początku lat dziewięćdziesiątych, władze Towarzystwa Przyjaciół zainicjowały rozmowy a następnie nawiązały współpracę z Biurem Hydrograficznym Rzeczypospolitej Polskiej, które administrowało wówczas polskimi latarniami. Jego dyrektor został członkiem władz Towarzystwa i podjął historyczną, z punktu widzenia turystyki i Towarzystwa, decyzję o udostępnieniu niektórych latarń morskich do zwiedzania.
Nadmienić w tym miejscu należy, że, oprócz naszego Towarzystwa, organizacją ruchu turystycznego w polskich latarniach zajmują się również inne organizacje pozarządowe oraz firmy prywatne.
Reprezentowane przeze mnie Towarzystwo Przyjaciół CMM jest wyłącznym organizatorem ruchu turystycznego w czterech latarniach morskich wschodniego wybrzeża Polski – Krynicy Morskiej, Helu, Rozewia oraz Stilo.
Prowadzona w nich działalność oparta jest na porozumieniu, zawartym pomiędzy Towarzystwem Przyjaciół CMM a Urzędem Morskim w Gdyni, który przejął, w miejsce zlikwidowanego Biura Hydrograficznego RP, administrację latarń wschodniego wybrzeża.
W zamian za możliwość prowadzenia przez nasze stowarzyszenie działalności turystycznej i edukacyjnej w latarniach oraz pozyskiwania w ten sposób środków finansowych, potrzebnych do realizowania celów Towarzystwa, część zysków przeznaczana jest, corocznie, na prace renowacyjne i konserwacyjne związane z utrzymaniem w dobrym stanie technicznym obiektów nawigacyjnych, jakimi są latarnie morskie oraz związane z nimi budowle i ich zabytkowe wyposażenie.
Z prac tych, wykonanych w ostatnich latach wspólnie z Urzędem Morskim, a finansowanych częściowo lub całkowicie przez Towarzystwo, wymienić należy przede wszystkim:
– kapitalny remont wieży latarni morskiej w Rozewiu,
– kapitalny remont wieży latarni morskiej w Helu,
– renowację i konserwację wnętrza i elewacji latarni morskiej w Krynicy Morskiej,
– prace o tym samym zakresie w latarni morskiej oraz budynku maszynowni w Stilo.
Z inicjatywy i za fundusze Towarzystwa wykonano również kapitalny remont oraz modernizację zabytkowego obiektu, jakim jest „Stara maszynownia” przy latarni morskiej w Rozewiu. Jego modernizacja miała na celu stworzenie kolejnego obiektu muzealnego otwartego dla społeczeństwa. Sam obiekt, wraz z urządzeniami technicznymi z początków XX wieku, stał się w ten sposób, od ubiegłego roku, kolejną wielką atrakcją turystyczną.
Obecnie trwają prace, również z naszej inicjatywy i za nasze finanse, przy remoncie i następnie udostępnieniu dla zwiedzających, kolejnego budynku, tym razem gospodarczego – piekarni i wędzarni, zbudowanego w osadzie latarników przy latarni w Rozewiu. Planujemy urządzić w nim ekspozycję zabytkowego sprzętu gospodarstwa domowego, użytkowanego przez rodziny latarników w dawnych czasach.
Szanowni Państwo! W tym miejscu stwierdzić należy, że finanse, które w trakcie, już kilkunastoletniej, działalności, wypracowaliśmy i nadal wypracowujemy w latarniach morskich, pozwalają nam obecnie na efektywną realizację wymienionych wcześniej celów i zadań; w tym wspieranie Centralnego Muzeum Morskiego, poprzez przekazywanie środków na zakupy eksponatów, umożliwiających powiększanie coraz to liczniejszych i cenniejszych zbiorów, zakupy nowoczesnego sprzętu audiowizualnego do sal wystawowych oraz współorganizowanie i częściowe finansowanie sympozjów czy też wyjazdów, w celach naukowych, merytorycznych pracowników muzeum.
W celu popularyzacji turystyki, polegającej na odwiedzaniu latarń morskich, Towarzystwo nasze podejmuje wciąż to nowe inicjatywy, skierowane pod adresem zarówno młodych jak i nieco starszych turystów czy wczasowiczów, przebywających na polskim wybrzeżu.
I tak w ubiegłym roku opracowaliśmy i uruchomiliśmy, wraz z pozostałymi organizatorami ruchu turystycznego w latarniach polskiego wybrzeża, produkt turystyczny pod nazwą „Odznaka Miłośnika Latarń Morskich „BLIZA”. Jego idea polega, mówiąc w skrócie, na stworzeniu możliwości zdobywania, przez uczestnika, trójstopniowej odznaki, kolejno brązowej, srebrnej i złotej, poprzez odwiedzanie i potwierdzanie pobytu w konkretnej ilości latarń morskich, dla każdego rodzaju odznaki innej, zarówno latarń polskich jak i zagranicznych. Pomysł odznaki spotkał się z dużym, nawet bardzo dużym, zainteresowaniem społeczeństwa, o czym świadczyć może liczba przyznanych, po pierwszym sezonie, odznak brązowych i srebrnych. Dla informacji podam, że aby zdobyć srebrną odznakę „BLIZY” należy odwiedzić wszystkie 15 polskich latarni, udostępnionych do zwiedzania. A więc jest to, w jednym sezonie, wyczyn nie lada, świadczący o determinacji turysty – prawdziwego miłośnika latarń. Oczywiście regulamin nie wymaga odwiedzenia wszystkich latarń w jednym sezonie, ale też, zwłaszcza ambitnym, nie zabrania!
A propos, nazwa odznaki „BLIZA” oznacza w języku Kaszubów, rodowitych mieszkańców wschodniego wybrzeża Polski, światło na brzegu, zapalane w dawnych czasach dla bezpieczeństwa ludzi morza. Tak też nazywane są w języku kaszubskim latarnie morskie.
Proszę Szanownych Zebranych! Kolejnym projektem, który ujrzał światło dzienne właśnie w bieżącym sezonie, jest zorganizowanie i ogłoszenie konkursu fotograficznego na najładniejszą, wakacyjną i nie tylko, fotkę z widokiem latarni morskiej. Konkurs skierowany jest do wszystkich zwiedzających latarnie, zarówno amatorów jak i profesjonalistów, młodzieży i dorosłych. Za czołowe miejsca, w kilku kategoriach, przewidziane są nagrody pieniężne oraz możliwość publikacji zdjęć w kalendarzach i innych wydawnictwach o tematyce morskiej. Produkty te będą oczywiście wydawane na zlecenie naszego Towarzystwa i rozprowadzane przez nas w latarniach morskich.
Jeżeli już wspomniałem o wydawnictwach, to koniecznym jest wspomnieć o, prowadzonej przez Towarzystwo, polityce w tym zakresie. Od kilkunastu już lat Towarzystwo finansuje powstawanie książek i innych publikacji, również widokówek, związanych tematycznie z historią światowego latarnictwa, a szczególnie latarń znajdujących się na polskim wybrzeżu. Jest już tego całkiem spora biblioteczka, a następne są w drodze. Przynoszą one wymierną korzyść nie tylko czytelnikom i miłośnikom latarń, ale są również jednym ze źródeł pozyskiwania środków finansowych przez Towarzystwo.
Innego rodzaju inicjatywami, podejmowanymi przez nas, są obchody rocznicowe ważnych wydarzeń, związanych z historią latarni morskich. W roku ubiegłym Towarzystwo zorganizowało i sfinansowało, wspólnie z Urzędem Morskim w Gdyni, dwie takie uroczystości:
1/ odsłonięcie repliki tablicy nominacyjnej z 1935 roku, repliki ufundowanej przez Towarzystwo, a przypominającej o nadaniu, przez przedwojenne władze Rzeczypospolitej Polskiej, latarni morskiej w Rozewiu, imienia wielkiego polskiego pisarza, Stefana Żeromskiego;
2/ obchody stulecia powstania i funkcjonowania w służbie bezpieczeństwa żeglugi latarni morskiej w Stilo.
W uroczystościach tych wzięło liczny udział zarówno wielu okolicznych mieszkańców jak i przedstawiciele władz państwowych, regionalnych oraz organizacji kulturalnych.
Szanowni Państwo. Cała dotychczas przedstawiona przeze mnie działalność Towarzystwa byłaby niemożliwa do realizacji bez najważniejszego elementu, ludzkiego – członków Towarzystwa oraz pracowników zatrudnianych do obsługi ruchu turystycznego w latarniach.
Bo przecież, aby choćby najpiękniejsze pomysły mogły zostać urzeczywistnione, muszą mieć oparcie we właściwych wykonawcach, rozumiejących przedstawione idee i mogących je, dzięki swoim umiejętnościom, zrealizować!
Tak jest też w naszym przypadku – wykonywaniu obsługi ruchu turystycznego w latarniach.
Myślę, że podana przeze mnie liczba osób, które odwiedziły 4 latarnie morskie wschodniego wybrzeża w 2006 roku – 255 tysięcy, pomoże teraz Państwu uzmysłowić sobie, na jaką skalę jest to przedsięwzięcie; ile wysiłku trzeba włożyć, aby właściwie obsłużyć taką ilość turystów; ciekawych miejsc, w których przebywają i wydarzeń z nimi związanych! Obsłużyć i spowodować aby odeszli usatysfakcjonowani oraz zechcieli jeszcze do nas powrócić!
Dlatego też personel pracujący w latarniach przygotowywany jest przez Towarzystwo w sposób dość wszechstronny.
Pracownicy obsługi ruchu turystycznego odbywają szkolenia przed rozpoczęciem każdego sezonu, podczas których, między innymi, rozwijane są ich umiejętności nawiązywania kontaktów, zarówno z młodszymi jak i dorosłymi turystami;
przekazywane są im, przez zawodowych przewodników turystycznych, informacje o historii i dniu dzisiejszym obiektów latarnianych oraz najbliższej, widocznej z laterny, okolicy; przygotowywani są też pod kątem zapewnienia zwiedzającym bezpieczeństwa, zdrowia, unikania zagrożeń, które mogą powstawać w obiektach, nie wyłączonych przecież z funkcjonowania – wciąż wykonują swoją właściwą rolę – latarni morskiej; ważnego elementu w systemie, który ma zapewniać bezpieczną żeglugę morską wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku.
Proszę Państwa! Przedstawione przeze mnie, w dość skróconej formie, działania podejmowane i realizowane przez Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego, na rzecz rozwoju ruchu turystycznego na polskim wybrzeżu, byłyby niekompletne, gdybym nie wspomniał, na zakończenie, o kolejnych projektach, czekających już na realizację.
Bowiem władze Towarzystwa nie spoczęły, proszę Państwa, na laurach, lecz wybiegają swoimi zamierzeniami dalej, w przyszłość.
Pomysły, które mają na celu wzbogacenie oferty turystycznej są już koncepcyjnie opracowywane. W niedługim czasie powinny ujrzeć światło dzienne i trafić na deski projektantów. Spośród tych projektów, mających wymiar przede wszystkim edukacyjny, ale i, co oczywiste, kolejnych atrakcji turystycznych, wymienić należy:
– projekt utworzenia w okolicy latarni morskiej Stilo pierwszego w Polsce Parku Miniatur Latarni Morskich „BLIZARIUM”. Zamysł ten realizowany będzie przez Towarzystwo wspólnie z samorządem lokalnym, który widzi w nim szansę na ożywienie turystyczne regionu;
– projekt odtworzenia nad Zalewem Wiślanym rybackiej wioski dawnych mieszkańców tych ziem – Prusów. Również ten pomysł spotkał się z pozytywnym przyjęciem ze strony władz lokalnych, które deklarują współuczestnictwo w jego tworzeniu;
– projekt adaptacji dalszych zabytkowych zabudowań wokół latarni morskiej w Rozewiu mający na celu utworzenie w nich miejsca spotkań artystów i ich prac z publicznością – malarzy, muzyków, fotografików, rzeźbiarzy i innych, których twórczość związana jest głównie z regionem nadmorskim i morzem. Ma to być rodzaj kawiarni artystycznej, w której cyklicznie odbywać się będą koncerty, wernisaże, wystawy, pokazy itd.
Kończąc, pozwolę sobie wyrazić nadzieję, że przedstawione Państwu zamierzenia naszego Towarzystwa zostaną, w niedługim czasie, urzeczywistnione i, w związku z tą nadzieją, zapraszam już dzisiaj do odwiedzania na polskim wybrzeżu kolejnych atrakcji, przygotowanych przez Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego.