ludzie zmierzają niezależnie od pory dnia.
W dzień przychodzą tam turyści,
a nocą żeglują do nich marynarze.
Takimi miejscami są latarnie morskie.
(Ze wstępu do książki „Polskie latarnie morskie” Apoloniusza Łysejko)
Od pewnego czasu obserwuję wśród Kolegów kolekcjonerów zainteresowanie medalami, na których znajdują się elementy morskiego oznakowania nawigacyjnego w postaci sylwetki latarni lub znaku świetlnego. Trudno mi odpowiedzieć na pytanie dlaczego ta tematyka wzbudziła takie zainteresowanie skoro jest tak niewiele medali związanych z tą tematyką. Wydaje mi się, że zadecydował tutaj, tzw. patriotyzm lokalny.
Jako kolekcjoner mam w zbiorze jeszcze nie pełną kolekcję tych medali. Z uwzględnieniem wersji kolorystycznych mam ich 24 szt. (13 medali + 11 odmian). Brakuje mi medali wymienionych pod pozycjami: 9, 10 i 16. Najczęściej wykorzystywanym w medalierstwie znakiem nawigacyjnym jest sylwetka latarni morskiej.
Dla Kolegów, którzy ulegli „czarowi” medali z sylwetkami latarń morskich lub zachęceni tym tematem i przyłączą się do ich grona dokonałem opisania dotychczas wybitych medali zawierających w treści elementy oznakowania nawigacyjnego, co ułatwi ewentualnym nowym pasjonatom ich poszukiwanie.
Prezentacji medali dokonałem kierując się chronologią ich emisji.
1. Warszawskie Wydawnictwo Prasowe i redakcja miesięcznika „Morze” wyemitowało medal z okazji wydania 500-ego numeru.
Projektant Janusz Bersz, na awersie medalu umieścił sylwetkę latarni morskiej Rozewie i w trzech częściach napis:
500 NUMERÓW MIESIĘCZNIKA MORZE W SŁUŻBIE POLSKI MORSKIEJ
Jest on sygnowany nazwiskiem autora oraz literami MW oznaczającymi Mennicę Warszawską.
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym 210 sztuk (Il. nr 1) i patynowanym 990 sztuk (Il. nr 2) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 1972r.
2. Instytut Bałtycki w Gdańsku obchodzący w 1975 roku swoje 50-lecie wyemitował medal z latarnią morską nie przypominającej żadnej ze znanych latarń polskiego wybrzeża.
Na rewersie medalu, jego projektantka i wykonawczyni, medalierka Pani Barbara Lis-Romańczuk umieściła sylwetkę z trudną do zidentyfikowania latarnią morską, a ponad nią w otoku sentencję „Zwróceni ku morzu” w języku łacińskim:
IN MARI VIA TUA
Jest on sygnowany literą „R” na awersie i rewersie, a znakiem mennicy warszawskiej literami „MW”, tylko na awersie.
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym 300 sztuk (Il. nr 3) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 1975r.
3. 50-lecie powstania Gdyni przypadało w 1976r. Komitet Organizacyjny Wystawy Filatelistycznej Ziem Nadbałtyckich w Gdyni wyemitował okolicznościowy medal.
Projektant medalu Eugeniusz Lewandowski, umieścił na awersie daty „1926” i „1976”, a w otoku medalu napis:
PIĘĆDZIESIĄT LAT MIASTA GDYNI
W części centralnej umieszczony został na tle dźwigów portowych znak nawigacyjny będący lewym światłem wejściowym Wejścia Głównego Portu Gdynia.
Medal o średnicy 65 mm (Il.nr 4) wybity został z brązu w Stoczni Gdańskiej im. Lenina w 1976r. Ilość wybitych medali nie jest znana.
4. Urząd Morski w Gdyni swoją 50 rocznicę utworzenia upamiętnił emisją medalu.
Projekt medalu powierzono Pani Krystynie Filipskiej-Freier. Na rewersie znajduje się sylwetka trudnej do zidentyfikowania latarni morskiej i napis:
50 LAT, GDYNIA, W SŁUŻBIE MORZA.
Z uwagi na jej położenie na fragmencie linii brzegowej z zaznaczeniem Gdyni można przypuszczać, że jest to latarnia morska Rozewie.
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym 400 sztuk (Il. nr 5) i patynowanym 800 sztuk (Il. nr 6) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 1978r.
5. Polska Żegluga Bałtycka /PŻB/ wyemitowała medal z okazji 10-lecia powstania przedsiębiorstwa.
Projekt medalu wykonała Pani Hanna Roszkiewicz, sygnując go na awersie inicjałem autorki. Litery „HR” umieszczone są obok znaku mennicy warszawskiej. Na awersie medalu umieszczona jest sylwetka statku na tle zabudowań miejskich, nad którymi góruje sylwetka latarni morskiej Kołobrzeg i napis:
10 LAT POLSKIEJ ŻEGLUGI BAŁTYCKIEJ.
Medal w tombaku złoconym 50 sztuk (Il. nr 7), srebrzonym i oksydowanym 150 sztuk (Il. nr 8) i patynowanym 500 sztuk (Il. nr 9) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 1986r.
6. Szpital Reumatologiczny w Sopocie.
Zakład Balneologiczny Łazienki Południowe został przedstawiony na medalu emitowanym przez Szpital Reumatologiczny w Sopocie.
Na medalu zaprojektowanym i wykonanym przez Pana Józefa Kaweckiego z Gdyni umieszczono sylwetkę szpitala i wieżę widokową wykorzystywaną dla celów tutrystycznych. Dzięki zainstalowaniu na niej światła nawigacyjnego nazwano ją latarnią morską. Na awersie w otoku został umieszczony napis:
SZPITAL REUMATOLOGICZNY W SOPICIE 1958-1986
Medal w brązie (Il. nr 10) wydano w nieznanej ilości i w nieznanym miejscu w 1986r.
7. Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku wyemitowało z okazji 30-lecia swojego powstania medal z latarnią morską.
Projekt medalu wykonał Tadeusz Wereszczyński, sygnując go na rewersie inicjałem „TW”. Znak mennicy warszawskiej, nałożone na siebie litery MW umieszczono na awersie poniżej podstawy latarni. Na awersie umieszczono morskie symbole Polski, m.in.: żaglowiec szkolny „Dar Pomorza” i latarnię morską Rozewie oraz napis łaciński:
MUSEI MARITIMI POLONIAE AMICO /Przyjacielowi Polskiego Muzeum Morskiego/.
Medal w tombaku patynowanym w ilości 250 sztuk (Il. nr 11) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 1987r.
8. Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego wyemitował medal upamiętniający działalność generała Karola Roloff-Miałowskiego.
Projektantka medalu, Pani Wiktoria Czechowska-Antoniewska na jego awersie oprócz palm i flag Polski oraz Kuby przedstawiła twierdzę El Morro w stolicy Kuby Hawanie, nad którą góruje latarnia morska.
Medal o średnicy 70 mm w tombaku patynowanym w ilości 500 sztuk oraz w tombaku srebrzonym i oksydowanym (Il. nr 12) i w tombaku patynowanym (Il. nr 13) każdy po 250 sztuk wybiła Mennica Państwowa odpowiednio w 1987 i 1988r.
9. Medal Jednostki Wojskowej 5511
Dywizjon Zabezpieczenia Hydrograficznego dla upamiętnienia obchodów 35 rocznicy swojego powołania wyemitował okolicznościowy medal.
Projektantem medalu był Krzysztof Guc. Na awersie w otoku umieszczono napis:
MARYNARKA WOJENNA RP,
a na wstędze:
35 LAT JW 5511.
W części środkowej umieszczono różę kompasową na tle niezidentyfikowanej latarni morskiej.
Medal jednostronny, lakierowany z miedzi w ilości 50 szt (Il. nr 14) o średnicy 59 mm wykonano w firmie „Celstan” w Kosakowie k.Gdyni w 1993r.
10. Medal Rady Miejskiej w Gdyni „Za wybitne zasługi”
Autorem medalu był Pan Józef Jezierski. Awers medalu przedstawia Eugeniusza Kwiatkowskiego i fragmrnt falochronu z prawym znakiem nawigacyjnym wejścia głównego do portu w Gdyni. Dookoła krawędzi medalu umieszczono napis:
RZECZ NAJWAŻNIEJSZA POLSKA ? GDYNIA I MORZE TO JEDNO
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym w ilości 105 sztuk (Il. nr 15) o średnicy 90 mm numerowanych na obrzeżu wybiła Mennica Państwowa w 1994r.
Medal ten przyznaje jego Kapituła w rocznicę nabycia praw miejskich przez Gdynię – 10 lutego.
11. 100-lecie Sopotu
Emitentem medalu był Oddział Gdański Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego z okazji 100-lecia uzyskania praw miejskich przez Sopot.
Na rewersie medalu projektanci, małżeństwo Roussana i Andrzej Nowakowscy, umieścili panoramę miasta widzianą od strony morza, ponad którą góruje sopocka wieża widokowa. Autorzy medalu na pierwszym planie wyeksponowali ptaki i zapełnione ludźmi molo.
Ta sama charakterystyczna wieża widokowa, umiejscowiona w pobliżu sopockiego mola, na której zainstalowane jest światło nawigacyjne nazwana latarnią morską znajduje się na medalu 6 (Ilustracja nr 10).
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym (Il. nr 16) oraz patynowanym (Il. nr 17) o średnicy 70 mm, w łącznej ilości 500 szt. wybiła Mennica Państwowa w 2001r.
12. Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku wyemitowało kolejny medal z latarnią morską. Okazją ku temu było 45-lecie powołania do życia Towarzystwa.
Projektantka medalu, Pani Krystyna Bryłko, umieściła na awersie sylwetki czterech latarń morskich: w Krynicy Morskiej, Helu, Rozewiu i Stilo , a na rewersie inicjały mennicy warszawskiej. Podobnie jak na medalu 7 (Ilustracja nr 11) wydanym przez Towarzystwo, na awersie umieszczono w otoku napis:
MUSEI MARITIMI POLONIAE AMICO
GDAŃSK
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym w ilości 50 sztuk (Il. nr 18) i patynowanym 150 sztuk (Il. nr 19) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa S.A. w 2003r. Medal przyznawany jest wraz z legitymacją.
13. Z okazji rocznicy zakończenia walk o wyzwolenie miasta w 1945 starostwo Kołobrzegu wyemitowało pamiątkowy medal.
Na rewersie medalu, projektanci małżeństwo Rossana i Andrzej Nowakowscy umieścili latarnię morską z Kołobrzegu wraz z flagami polską i unijną oraz napisem:
60-ROCZNICA WALK O KOŁOBRZEG.
Medal w tombaku srebrzonym i oksydowanym 550 sztuk (Il. nr 20) i w miedzi o nieznanej ilości (Il. nr 21) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 2005r.
14. Medal „Za współpracę i okazaną pomoc” wyemitowała Gmina Choczewo.
Medal prazentuje zalety turystyczne gminy. Przedstawia wydmy i lasy oraz górującą nad nimi latarnię morską Stilo, powyżej której umieszczono w otoku napis:
GMINA CHOCZEWO
Projekt i jednostronny medal z mosiądzu (Il. nr 22) o średnicy 60 mm w nieznanej ilości został wykonany w firmie „Celstan” w Kosakowie k. Gdyni w 2005r.
15. Medal z okazji 100-lecia latarni morskiej Stilo.
Projektantka medalu Pani Natalia Sokulska, na awersie umieściła latarnię morską Stilo z zachowaną jej kolorystyką, dwukierunkowy snop świtła i napisy:
STILO 1906 2006
oraz w otoku poniżej, nazwę jednego z emitentów
URZĄD MORSKI W GDYNI
Drugi emitent Towarzystwo Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego został umieszczony na rewersie.
Medal w brązie, 200 sztuk (po 100 szt. dla emitenta) o średnicy 70 mm (Il. nr 23) wybiła firma metalowa „DP-7 Paweł Denis” z Pruszkowa k. Warszawy w 2006r.
12 medali zostało przyznanych przez emitentów wspólnie. Pozostałe medale przyznawane są przez każdego z nich oddzielnie wraz z legitymacją za wieloletnią współpracę dla bezpieczeństwa żeglugi (UM) lub za działalność dla ochrony dziedzictwa morskiego (TPCMM).
16. Z okazji 150-lecia latarni morskiej Świnoujście okolicznościowy medal wyemitowali wspólnie Urząd Morski w Szczecinie i Stowarzyszenie Miłośników Latarń Morskich ze Szczecina.
Projektant medalu na awersie (Il. nr 24) umieścił latarnię morską Świnoujście, datę 1857 i w otoku napis:
150 LAT LATARNI MORSKIEJ W ŚWINOUJŚCIU
Rewers (Il. nr 25) przedstawia wygląd latarni od strony wejścia, datę 2007 i napisy wymieniające emitentów. W otoku, u góry wymieniono
STOWARZYSZENIE MIŁOŚNIKÓW LATARŃ MORSKICH,
a na dole
URZĄD MORSKI W SZCZECINIE
Medal w tombaku patynowanym (Il. nr 24 i 25) o średnicy 70 mm wybiła Mennica Państwowa w 2007r.
Na marginesie należy jeszcze wspomnieć o akcentach numizmatycznych.
1. Narodowy Bank Polski wyemitował 2 zł monetę w serii „Historyczne Miasta Polskie” w 2005r. Monetę o średnicy 27 mm z umieszczoną na rewersie sylwetką latarni morskiej w Kołobrzegu wybito w Mennicy Państwowej w nakładzie 1.100.000 szt.
2. Dwumiasto SŁUPSK USTKA wyemitowało żeton płatniczy w 2007r.
Na awersie żetonu umieszczono sylwetki Urzędu Miasta w Słupsku i latarni morskiej Ustka. Żeton o średnicy 27 mm wybiła Mennica Państwowa. Wybito żetony o nominałach 4 Słupie (Nordic Gold) (Il. 27), 40 Słupi (w srebrze) (Il. 28) i 400 Słupi (w złocie) (Il. 29).
Na zakończenie prezentacji medali dziękuję wiceprezesowi TPCMM Panu komandorowi rezerwy mgr Apoloniuszowi Łysejce za cenne fachowe uwagi odnośnie sylwetek poszczególnych latarń morskich na medalach, bez którego życzliwej pomocy nie potrafiłbym sam poradzić sobie z ich identyfikacją. Dodam, że z Jego inicjatywy Poczta Polska wydała w 2006 i 2007 roku arkusiki zawierające po 4 znaczki pocztowe z sylwetkami latarń morskich polskiego wybrzeża.
Romuald L. Sieradzki
7 lipca 2007