Taki napis witał uczestników przybyłych na uroczystość jubileuszu Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego zorganizowaną przez Centralne Muzeum Morskie w dniu 21 listopada 2008 r. (Il.1)
Tego dnia do Sali Konferencyjnej na Ołowiance przybyli członkowie i sympatycy naszego Towarzystwa, jak również przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, władz samorządowych oraz różnych instytucji i towarzystw (Il. 2).
Uroczystość otworzył dr inż. Jerzy Litwin (Il. 3) – dyrektor Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Po powitaniu wszystkich zebranych przedstawił długą listę przybyłych gości, a sala gromkimi brawami witała serdecznie każdego z nich. Na wstępie dyrektor powiedział, że to spotkanie ma znaczenie historyczne bo przedstawia 50 lat działalności Jubilata w upowszechnianiu i wspieraniu działalności CMM dla zachowania dziedzictwa morskiego. Następnie po krótkim wprowadzeniu dyrektor poprosił o wspomnienie wydarzeń sprzed 50 lat współzałożycieli Towarzystwa. Pierwszy z nich, Tomasz Czayka (Il. 4) – Członek Honorowy naszego Towarzystwa, będący przy narodzinach Towarzystwa i Muzeum mówił o atmosferze towarzyszącej tym wydarzeniom, o znaczeniu społecznego poparcia ze strony grupy polityków, naukowców i działaczy gospodarki morskiej w realizowaniu zaproponowanej przez dr Przemysława Smolarka idei powstania Muzeum Morskiego w Gdańsku. Z kolei, dr inż. Jerzy Jasiuk (Il. 5) – obecny dyrektor Muzeum Techniki NOT, przypomniał o wielkim zainteresowaniu warszawskiego Muzeum Techniki prezentowanym pomysłem utworzenia Muzeum Morskiego, a także o konkretnej współpracy w realizacji tego pomysłu, czego przykładem było przekazanie wystawy „Rozwój budowy statków”, którą w 1959 roku zaadoptowano do gdańskich warunków i wyeksponowano w Dworze Artusa.
Po części wspomnieniowej przystąpiono do wręczenia medali i odznaczeń. Różnorodne formy działalności zostały dostrzeżone przez Ministerstwo K i DN oraz Ministerstwo Infrastruktury. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego pan Bogdan Zdrojewski osobom wyróżniającym się w dziedzinie twórczości artystycznej, działalności kulturalnej lub ochronie kultury i dziedzictwa narodowego przyznał medale Zasłużony Kulturze „Gloria Artis”, a osobom wyróżniającym się w tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury nadał odznaki honorowe „Zasłużony dla Kultury Polskiej”.
Srebrne Medale „Gloria Artis” otrzymali:
prof. kpt. ż.w. Daniel Duda (Il. 6) – prezes Polskiego Tow. Nautologicznego, prof. zw. dr hab. Bolesław Mazurkiewicz – przewodniczący Rady Muzeum i prezes Towarzystwa Przyjaciół Statku-Muzeum „Sołdek”.
Brązowe Medale „Gloria Artis” otrzymali:
Maria Dyrka – wicedyrektor Centralnego Muzeum Morskiego,
Tomasz Czayka (Il. 7) – członek założyciel Towarzystwa Przyjaciół CMM,
dr Fryderyk Tomala (Il. 8) – prezes Towarzystwa Przyjaciół CMM.
Odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” otrzymali (Il. 9 i 10): Teresa Boguszewska, Elżbieta Boryń, dr inż. Jerzy Litwin, Apoloniusz Łysejko, Lech Stefański, prof. zw. dr hab. Zygmunt Sójka i Maria Węgrocka.
Wręczenia medali i odznaczeń honorowych dokonali: Radca Ministra w MKiDN pani Małgorzata Bociąga oraz Wicewojewoda Pomorski pan Michał Owczarczak.
Minister Infrastruktury pan Cezary Grabarczyk przyznał odznakę „Zasłużony Pracownik Morza” pani Teresie Boguszewskiej (Il. 11). Wręczenia odznaki dokonał Wicewojewoda Pomorski.
Minister K i DN oprócz wymienionych powyżej medali przyznał również odznaczenia za ochronę zabytków.
Złote odznaki „Za opiekę nad zabytkami” przyznano następującym osobom: Lucjanowi Borosiowi, Markowi Budziszowi, Dariuszowi Chełkowskiemu, Zdzisławowi Ciechanowskiemu, Markowi Dziewickiemu, Markowi Ledóchowskiemu, Andrzejowi Marczykowi, Maciejowi Sokołowi, Wojciechowi Ronowskiemu, Leonardowi Wieliczko, Jerzemu Wiśniewskiemu i Robertowi Witkowskiemu. Wręczenia odznak dokonały: Radca Ministra pani Małgorzata Bociąga i zastępca Wojewódzkiego – Pomorskiego Konserwatora Zabytków pani Jolanta Barton (Il. 12 – 16).
W imieniu odznaczonych głos zabrał prof. Bolesław Mazurkiewicz (Il. 17) podkreślając, że otrzymane odznaczenia zobowiązują do ciągłej działalności dla ochrony kultury i dziedzictwa narodowego.
W dalszej części uroczystości głos zabrał ponownie dyrektor muzeum (Il. 18). Przedstawił on osiągnięcia jakie w okresie działalności odnotowało Muzeum Morskie, któremu podniesiono rangę od 1972 r. zmieniając nazwę na Centralne Muzeum Morskie. W swoim wystąpieniu nawiązywał do współpracy z Towarzystwem, dzięki któremu te dokonania w dużej mierze były możliwe.
Początki Muzeum sięgają czasów wystawy p.t. „Rozwój budowy statków” umieszczonej w Dworze Artusa w 1959 r., która zmieniona na wystawę objazdową p.t. „Od wiosła do napędu atomowego”, wyszła poza granice kraju, goszcząc w Pradze i Brnie. Wraz z Urzędem Morskim w Gdyni, utworzono stałą wystawę wewnątrz zabytkowej latarni morskiej w Rozewiu w 1963 r. Wystawę po roku działalności przejęło Towarzystwo tworząc podstawy do samodzielnej gospodarki i dysponowania pozyskiwanymi środkami finansowymi przeznaczonymi na wspieranie działalności statutowej muzeum, kontynuowane do dzisiaj. Dowiadujemy się o Archiwum Ludzi Morza powstałym z inicjatywy prof. Polkowskiego i Polskich Konstrukcji Okrętowych z inicjatywy Stefana Kolickiego. W działalności muzeum pojawiają się: Komisja Wydawnicza – od 1963 r., Sekcja Conradowska – od 1969 r., Muzeum Rybołówstwa w Helu – od 1972 r., Sekcja Historii Żeglarstwa – od 1972 r., Muzeum Ratownictwa Morskiego w Łebie – od 1975 r., Sekcja Historii Rybołówstwa – od 1979 r., Sekcja Historii Książki Morskiej – od 1981 r. i Klub Przyjaciół Morza – od 1985 r. Przeniesienie siedziby Głównej Dyrekcji do odbudowanych pomieszczeń na wyspie Ołowiance w 2000 r., zwiększenie do 10 udostępnionych dla turystów latarń morskich od 1992 r., aktywne uczestnictwo w obchodach 1000-lecia chrztu mieszkańców Gdańska, utworzenie Muzeum Wisły w Tczewie i Muzeum Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich znalazły się również w przedstawionej przez dyrektora Litwina historii muzeum. O każdej z wymienionych agend CMM usłyszeliśmy kilka słów o ich działalności.
Po wystąpieniu dyrektora Muzeum w imieniu Prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza głos zabrała Ewa Kamińska, przekazując najserdeczniejsze życzenia i gratulacje oraz podziękowania za wkład wniesiony w życie kulturalne metropolii. Doceniając osiągnięcia Prezydent Miasta uhonorował muzeum medalem miasta Gdańska.
Tego dnia dowiedzieliśmy się nie tylko o działalności muzeum, ale również o osiągnięciach Towarzystwa. Pan dr Fryderyk Tomala (Il. 19) nadmienił, że po tak szczegółowo przedstawionej historii muzeum przez jego dyrektora, w swoim wystąpieniu ograniczy przedstawienie dokonań Towarzystwa do ostatniego pięciolecia, w którym pełnił funkcję Prezesa Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego.
Mówiąc o działalności Towarzystwa pan Prezes poinformował, że uzyskano status organizacji pożytku publicznego jak również dokonano rejestracji organizacji mającej prawo prowadzenia działalności gospodarczej. Funkcjonowanie Towarzystwa opiera się na wieloletniej, wieloaspektowej współpracy z kierownictwem CMM. Członkowie Towarzystwa uzupełniają zbiory muzealne eksponatami, obrazami i dokumentami związanymi z problematyką morską. Zarząd Towarzystwa kontynuuje udostępnianie latarń morskich – jako obiektów techniki – do zwiedzania turystom w ramach współpracy z Urzędem Morskim w Gdyni. Towarzystwo pozyskuje nowe obiekty dla swojej działalności w latarniach. Za przystosowanie Starej Maszynowni w Rozewiu dla potrzeb zwiedzających, w ramach XI edycji konkursu „Modernizacja Roku 2006”, otrzymaliśmy nagrodę ogólnopolskiego czasopisma budowlanego „ROM-DOM”. W 2006 r. umieściliśmy na poprzednim miejscu replikę tablicy z 1933 r. nadającej latarni Rozewie imię Stefana Żeromskiego, a w latarni Stilo z okazji jej 100-lecia dokonaliśmy wspólnie z Urzędem Morskim w Gdyni odsłonięcia tablicy pamiątkowej, ufundowanej przez Urząd Morski. Począwszy od sezonu 2006, turystom odwiedzającym latarnie umożliwiliśmy zdobywanie Odznaki Turystycznej Miłośnika Latarń Morskich „Bliza”. Wydaliśmy do chwili obecnej ponad 680 odznak brązowych, 190 srebrnych i 29 złotych. Dużo uwagi poświęciliśmy historii polskich latarń morskich. Za publikacje im poświecone, w ramach Ogólnopolskiego Przeglądu Książki Krajoznawczej i Turystycznej zostaliśmy wyróżnieni dyplomem honorowym na Tour Salon 2007 organizowanym przez Międzynarodowe Targi Poznańskie w 2007 r. W bieżącym roku zakończyliśmy cykl wydawniczy książek obejmujący latarnie: Stilo, Krynica Morska, Hel i Rozewie. Dla miłośników fotografii zorganizowaliśmy ubiegłym roku konkurs p.t. „Polskie latarnie morskie w obiektywie” cieszący się dużą popularnością wśród zwiedzających. W ramach utrzymywania i pogłębiania kontaktów pomiędzy członkami Towarzystwa organizowaliśmy zwiedzanie muzeów, m.in. Muzeum Wisły w Tczewie, Zalewu Wiślanego w Kątach Rybackich, Muzeum w Kalmarze i w Karlskronie. Towarzystwo wspiera imprezy, sympozja, konferencje, a także koncerty z cyklu „Muzyka na wodzie”. Dobrym zwyczajem naszego Towarzystwa, są zapoczątkowane w połowie lat 90-tych, spotkania noworoczne odbywające się w styczniu każdego roku. Od grudnia 2004r. uruchomiliśmy stronę internetową Towarzystwa, a ostatnio sklep internetowy, w którym można nabyć nasze wydawnictwa w tym również naszą jubileuszową publikację p.t. „Pół wieku w służbie dziedzictwa morskiego”. Mówiąc o planach na przyszłość wspomniano, między innymi o planach nad projektami atrakcji turystycznych: parku miniatur latarń morskich „Blizarium” w Choczewie i rekonstrukcji wioski rybackiej nad Zalewem Wiślanym.
Na zakończenie swojego wystąpienia pan Prezes Tomala podkreślił, że dzieje Towarzystwa są potwierdzeniem skuteczności wytrwałego działania ludzi podobnie myślących i nadzieją na dalszy rozwój Centralnego Muzeum Morskiego. Wystąpienie zostało nagrodzone brawami podobnie jak poprzednio zabierającego głos pana Dyrektora Litwina.
Towarzystwo z okazji swojego 50-lecia wyemitowało okolicznościowy medal „Przyjacielowi Centralnego Muzeum Morskiego”. Medal według projektu artystki rzeźbiarki, pani Dobrochny Surajewskiej wybiła Mennica Państwowa (Il. 20 i 21).
Uroczystego wręczenia jubileuszowego medalu i okolicznościowej publikacji „Pół wieku w służbie dziedzictwa morskiego” dokonał Prezes Towarzystwa.
W pierwszej kolejności uhonorowani zostali nestorzy Towarzystwa, panowie (Il. 22): Tomasz Czayka, Józef Kuszewski, Jerzy Wiśniewski i Prezes Honorowy prof. Zygmunt Sójka.
Kolejnymi osobami uhonorowanymi medalem „Przyjacielowi …” były panie: Teresa Boguszewska (Il.23) i Stanisława Czerska (Il. 24) oraz panowie: Henryk Ganowiak, Andrzej Zbierski, (Il. 25), Jerzy Litwin, Apoloniusz Łysejko i Zdzisław Ciechanowski. Medal przyznany Urzędowi Morskiemu w Gdyni odebrał pan Jan Młotkowski – zastępca dyrektora ds. Oznakowania Nawigacyjnego (Il.26).
Medale przyznano również paniom: dr Marii Pelczar (Il. 27) i Małgorzacie Bociąga oraz panom: prof. Danielowi Dudzie, dr inż. Jerzemu Jasiukowi i prof. Bolesławowi Mazurkiewiczowi (Il. 28).
Towarzystwo wyróżniło także Marynarkę Wojenną, Oddział Morski Straży Granicznej i Akademię Marynarki Wojennej. W imieniu wyróżnionych medale odebrali: kmdr por. Edward Gruszka, kmdr por. Wiktor Kubala i kmdr por. dr Adam Duczmal (Il. 29).
Po uroczystym wręczeniu okolicznościowych medali „Przyjacielowi …” przez prezesa Towarzystwa, dyrektor Muzeum poinformował o nadesłaniu listów gratulacyjnych skierowanych do Szanownego Jubilata. Odczytano list gratulacyjny przysłany przez Marszałka Sejmu Bronisława Komorowskiego, w którym znalazły się życzenia niesłabnących sił i wytrwałości w dalszej pracy oraz powodzenia w realizacji szlachetnych działań dla Kultury Polskiej. Następnie wymieniono osoby i instytucje, które skierowały gratulacje i życzenia pod adresem Towarzystwa. Wśród wymienionych znaleźli się:
senator RP prof. Janusz Rachoń,
ambasador RP w Norwegii Wojciech L. Kolańczyk,
dyrektor Muzeum Pom. Środkowego w Słupsku Mieczysław Jaroszewicz,
dyrektor Muzeum Azji i Pacyfiku Andrzej Wawrzyniak,
prezes Zarządu Portu Gdynia Janusz Jarosiński,
prezes Stoczni Remontowej „Nauta” Tadeusz Zielonka,
prezes Polskiego Stowarzyszenia Morsko-Gospodarczego im. E.Kwiatkowskiego kpt. ż. w. Zbigniew Sulatycki,
prezes Gdańskich Instytucji Komunalnych Euro 2012 Sp. z o. o. Romuald Nietupski
oraz w imieniu Stowarzyszenia Miłośników Latarń Morskich ze Szczecina kpt. ż. w. Wiktor Czapp.
Oprócz listów i życzeń goście przekazali gratulacje w imieniu własnym i reprezentowanych osób.
W imieniu Ministra K i DN głos zabrała pani Małgorzata Bociąga (Il. 30) przekazując życzenia dalszej owocnej działalności Towarzystwu dla ochrony kultury i dziedzictwa narodowego podkreśliła również, że jest to jedna z najprężniej działających tego typu organizacji w Polsce.
W imieniu Marszałka Senatu Bogdana Borusewicza głos zabrała pani Małgorzata Gładysz przekazując najlepsze gratulacje za dotychczasowe osiągnięcia i życzenia aby ziściły się wszystkie zamierzone projekty.
Pan prof. Daniel Duda (Il. 31) przekazał dla CMM na ręce Dyrektora, m.in.: pamiątkowy talerz z żaglowca „Dar Pomorza”, obraz akwarelisty Adama Werki przedstawiający statek PŻM m/s „Bydgoszcz”, zdjęcia statków „Ziemia Gdańska” i „Mamry” i książki: Mokra robota, Pomorskie ślady Marszałka Józefa Piłsudskiego, Wydział Nawigacji i Uzbrojenia AMW oraz Działania Ligii Morskiej i Kolonialnej. Medal 78 rocznicy podniesienia bandery na „Darze Pomorza” przekazano na ręce prezesa Towarzystwa.
W dalszej kolejności wystąpili przedstawiciele zaprzyjaźnionych stowarzyszeń. W imieniu Towarzystwa Przyjaciół „Daru Pomorza” głos zabrał prof. kpt. ż. w. Mirosław Jurdziński, a Stowarzyszenia Kapitanów Żeglugi Wielkiej kpt. ż. w. Leszek Górecki (Il. 32 i 33), który wraz z gratulacjami i życzeniami dalszych sukcesów Towarzystwu na rzecz CMM przekazał medal Stowarzyszenia.
Bibliotekę Gdańską PAN reprezentowała pani dr Maria Pelczar – jej dyrektorka, która pogratulowała Towarzystwu działalności wydawniczej tak niezbędnej bibliotekom. Na ręce dyrektora CMM przekazała najnowsze wydanie publikacji BG, a prezesowi TPCMM wręczyła okolicznościowy medal BG (Il. 34).
Kolejnym mówcą był I of. mech. (Il. 35) reprezentujący Polskie Stowarzyszenie Morsko-Gospodarcze im. Eugeniusza Kwiatkowskiego. W imieniu przewodniczącego Stowarzyszenia kpt. ż. w. Zbigniewa Sulatyckiego i własnym podkreślił znaczenie latarń morskich dla wszystkich ludzi morza jako obiektu szczególnego znaczenia i wartości będących przez wieki jednoznacznym drogowskazem i symbolem więzi ludzi z morzem. Przypominając sylwetkę ministra Kwiatkowskiego podkreślił jego znaczenie dla gospodarki morskiej.
Pani Jolanta Rożyńska (Il. 36) z Wejherowskiego Centrum Kultury przekazała życzenia dalszej współpracy w imieniu własnym i Prezesa Oddziału Wejherowskiego Stowarzyszenia Marynistów Polskich – Aleksandra Skotarczaka.
Burmistrzowie Helu Jarosław Pałkowski i Jastarni Tyberiusz Narkiewicz przekazali w imieniu samorządowców (Il. 37) życzenia dalszej owocnej działalności zarówno Jubilatowi jaki CMM w ochronie morskiego dziedzictwa kulturowego. Przedstawiciel Jastarni przekazał srebrny medal z okazji 35 rocznicy powstania miasta, a reprezentant Helu pamiątkową tablicę.
Następnie głos w imieniu Prezydenta Miasta Tczewa i kierownika Centrum Wystawienniczo-Regionalnego Dolnej Wisły zabrał Jerzy Antczak (Il. 38). Wraz z przekazanymi życzeniami dalszej współpracy w ochronie dziedzictwa morskiego wręczył pamiątkową grafikę wraz z medalem.
„Przychodzę jako przyjaciel do przyjaciół z najserdeczniejszymi życzeniami Bożego Błogosławieństwa” te słowa usłyszeliśmy z ust pastora ewangelickiego (Il. 39), będącego członkiem zarówno Towarzystwa Przyjaciół Gdańska jak i TPCMM. Pastor zapewnił o przekazaniu w najbliższym czasie od TPG fotografii statku m/s „Poznań” otrzymanej od Polonii.
Z kolei wystąpiło dwóch przedstawicieli reprezentujących Akademię Marynarki Wojennej. Kmdr por. dr Adam Duczmal na ręce Prezesa TPCMM przekazał wraz z życzeniami utrwalania pamięci o Polsce morskiej logo akademii MW od rektora-komendanta kontradmirała dr inż. Czesława Dyrcza, a pan kmdr rez. Jerzy Chłopecki na ręce dyrektora CMM odnaleziony w lasach trójmiejskich hełm z II WŚ (Il. 40).
Na zakończenie wystąpień głos zabrał Lech Stefański. W swoim krótkim lecz bardzo osobistym wystąpieniu w imieniu pracowników CMM zapewnił o pracy zespołu umożliwiającego obchody 100-lecia „Daru Pomorza” (Il. 41).
Po części oficjalnej przedstawiającej historię i dorobek Towarzystwa Przyjaciół CMM, dekoracji zasłużonych odznaczeniami Ministerstw i medalami Towarzystwa pan Prezes Tomala zaprosił wszystkich zebranych na część artystyczną uroczystości (Il. 42).
W prawie godzinnym koncercie wystąpił zespół wokalny „Flotylla” z Klubu Garnizonowego Marynarki Wojennej „Riwiera” (Il. 43). 5-cio osobowy zespół w składzie Ewelina Kuc, Agnieszka Zębala-Lewandowska, Luiza Polańska, Waldemar Klein i Robert Hennig pod kierunkiem Adama Wrońskiego zaprezentował bogaty repertuar piosenek morskich, a wśród nich, między innymi Pieśń do Bałtyku, Morze i Serwus Panie Chief. Publiczność licznymi brawami podziękowała artystom za sympatyczny i piękny koncert (Il. 44 i 45).
Uczestnicy po koncercie zaproszeni zostali na poczęstunek. Obchody zakończyły się spotkaniem towarzyskim, podczas którego, można było powspominać minione lata, przywitać się z dawno nie widzianymi przyjaciółmi i zaplanować działania na przyszłość (Il. 46).
Relację z uroczystości i fotografie wykonał: Apoloniusz Łysejko
Ilustracje: 9 – Henryk Kleinzeller, 10, 15 i 44 – Grażyna Sadłoń