W dniu 23.11.2009 r., w siedzibie Centralnego Muzeum Morskiego w Gdańsku, została otwarta kolejna już w tym roku wystawa, upamiętniająca 70 rocznicę wybuchu II wojny światowej a poświęcona legendarnemu polskiemu transatlantykowi „m/s Piłsudski”. Wystawa ta opowiada jego historię, najpierw jako luksusowego transatlantyka kursującego między Gdynią a Nowym Jorkiem, a później jako statku transportowego, który już na początku wojennej służby, w dniu 26.11.1039 r., zatonął u wybrzeży Anglii.
Uroczystego otwarcia wystawy dokonał dyrektor Centralnego Muzeum Morskiego dr inż. Jerzy Litwin w obecności wielu znakomitych gości, w tym Pani Frances Mary Oborski, wdowy po Konsulu Honorowym RP Mike’u Oborskim, wieloletnim wiceprezesie M/s Piłsudski Society z Wielkiej Brytanii. Kuratorem wystawy jest p. Patryk Klein.
Wystawa, nad którą honorowy patronat objął Marszałek Senatu RP Pan Bogdan Borusewicz, dostarcza wielu informacji o morskiej żegludze pasażerskiej w II Rzeczypospolitej, prezentuje także sylwetki ludzi związanych z m/s „Piłsudskim”, m.in. kpt. ż. w. Mamerta Stankiewicza – dowódcę statku, który nie przeżył jego katastrofy, starszego oficera Karola O. Borchardta oraz lekarza Stefana Michalaka. Na wystawie obejrzeć można model statku, wykonany w skali 1:130 w stoczni Monfalcone, gdzie transatlantyk został zbudowany, a także zapoznać się z listą uratowanych członków załogi. Wyjątkową atrakcją dla zwiedzających są eksponaty ze zbiorów CMM, takie jak oryginalne koło ratunkowe znalezione przez żołnierzy z Dywizji gen. Władysława Maczka, na brzegu Morza Północnego, w rok po zatonięciu statku, pled z emblematem przedsiębiorstwa żeglugowego Gdynia America Line (GAL) ofiarowany muzeum przez marynarza, który ocalał w katastrofie oraz walizka z naklejką z nazwą statku zakupiona przez Towarzystwo Przyjaciół CMM. Ekspozycję wzbogacają wydobyte z wraka – bulaj oraz talerz, a także liczne pamiątki zebrane przez członków M/s Piłsudski Society. Wśród nich jest między innymi mydełko, komplet kart do gry z wizerunkiem statku,popielniczka firmowa GAL, tabliczka informacyjna z liniowca. Kolekcję, w której znalazły się również liczne kolorowe broszury, dokumenty, rachunki, weksle, telegramy, listy, a nawet przykładowe menu, przekazała CMM w darze Pani Frances Mary Oborski.
W trakcie tej uroczystości Pani Oborski, z rąk Prezesa Towarzystwa Przyjaciół CMM, otrzymała medal „Przyjaciela Centralnego Muzeum Morskiego”.
Temat tragicznych losów jednego z najnowocześniejszych w owych czasach liniowców (miał m.in. kryty basen na jednym z pokładów) wciąż jest żywy. Wrakiem zainteresowali się nurkowie z Polskiego Klubu Płetwonurków „Waleń” z Londynu, którzy latem 2009 roku przeprowadzili eksplorację szczątków statku. Ekspedycja na, leżący 50 kilometrów od wschodnich wybrzeży Wielkiej Brytanii i na głębokości 30 metrów, wrak, była nie lada wyzwaniem dla płetwonurków. W wyniku jego eksploracji powstała obszerna, filmowo – fotograficzna, dokumentacja stanu statku, natomiast podjęta równolegle próba ustalenia przyczyn zatonięcia Piłsudskiego nie przyniosła ostatecznych rozstrzygnięć. Nadal więc najbardziej prawdopodobną wersją jest ta, która mówi o wejściu statku na minę. Delegacja płetwonurków z londyńskiego klubu, która przybyła do Gdańska na wystawę, podarowała do zbiorów CMM wydobyty podczas wyprawy iluminator.
Powstały podczas badań wraka film można, w formie projekcji multimedialnej, obejrzeć podczas zwiedzania wystawy.
M/s „Piłsudski” był pierwszym z dwóch transatlantyków zamówionych w 1933 roku przez przedsiębiorstwo żeglugowe Gdynia America Line (GAL), we włoskiej stoczni Cantieri Riuiniti dell’Adriatico, Monfalcone. W zamian za pięcioletnie zaopatrzenie Włoch w węgiel, Polska otrzymała od rządu włoskiego dwa statki pasażerskie, każdy o tonażu przekraczającym14.000 BRT – oprócz „Piłsudskiego” również m/s „Batorego”, który dołączył do polskiej floty w rok później.
M/s „Piłsudski” – duma polskiej floty okresu międzywojennego – miał 160,3 m długości, 21,6 m szerokości oraz 7,5 m zanurzenia. Na 7 pokładach mógł pomieścić 816 pasażerów i 350 członków załogi. Niewątpliwie przynależał do najwyższej klasy liniowców.
Ten luksusowy transatlantyk łączył ówczesną światową technikę z wystrojem projektowanym przez najlepszych polskich artystów: architektów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, projektantów dywanów, tkanin i innych przedmiotów rzemiosła artystycznego. Do wybuchu II wojny światowej transatlantyk pływał na linii Gdynia – Kopenhaga – Nowy Jork – Halifax. Już podczas drugiego rejsu, za sprawą sztormowej pogody, ujawniły się wady konstrukcyjne statku, który wykazywał niezbyt dobrą stateczność i słabą konstrukcję kadłuba. Dzięki wczesnemu wykryciu tych niedoskonałości udało się ich uniknąć podczas budowy siostrzanego statku m/s „Batory”. Choć egzamin w pierwszym sztormie nie wypadł dobrze, był to – mimo wszystko – statek, z którego mogliśmy być dumni.
Po wybuchu II wojny „Piłsudski”, wraz z innymi polskimi statkami pasażerskimi i ich załogami, przeszedł pod dowództwo brytyjskie. Przebudowany na transportowiec dla wojska zawinął do angielskiego portu w Newcastle, z którego 25 listopada 1939 roku wypłynął w swój ostatni rejs. Zatonął kilka godzin później, o 5.36 rano, prawdopodobnie na polu minowym, 29 mil morskich na południowy wschód od przylądka Flamborough. Z katastrofy udało się ocalić niemal całą załogę – w trakcie opuszczania statku zginął IV mechanik, a już po uratowaniu, w wyniku wycieńczenia i hipotermii zmarł kapitan Mamert Stankiewicz (odznaczony pośmiertnie Krzyżem Virtuti Militari za bohaterską postawę podczas akcji ratunkowej).
Wystawę będzie można zwiedzać do 31 marca 2010 r.
Poniżej prezentujemy kilka zdjęć z tej wystawy:
